| |
 framburður |
| |  beyging |
| | fallstjórn: þolfall |
| | 1 |
| |
| | vera eigandi (e-s), hafa (e-ð) til eignar | | | dæmi: hann á hús og bíl | | | dæmi: þau eiga mikla peninga | | | dæmi: hann átti litla prentsmiðju | | | dæmi: við eigum enga mynd af henni | | | dæmi: þú mátt eiga þessa bók |
|
| | 2 |
| |
| | tengjast skyldmenni, vini eða óvini | | | dæmi: hún á tvo bræður | | | dæmi: þau eiga fjögur börn |
|
| | 3 |
| |
| | fæða (barn) | | | dæmi: hún átti drenginn um nóttina |
|
| | 4 |
| |
| | hafa (e-ð) (aðild, þátttöku, hlutdeild) | | | eiga þátt í <verkefninu> | | |
| | dæmi: hann á eflaust þátt í bankaráninu |
| | | eiga hlut að máli | | |
| | | eiga frumkvæði(ð) að <hugmyndinni> | | | eiga möguleika á <fjárstyrk> | | | eiga upptökin að <þessum ráðagerðum> | | | <þeir> eiga <ýmislegt> sameiginlegt |
|
| | 5 |
| |
| | fallstjórn: þágufall + þolfall | | | eiga sér <draum> | | |
| | hafa draum í brjósti | | | dæmi: ég á mér þá von að geta flutt í sveitina |
|
|
| | 6 |
| |
| | láta <hana> eiga sig | | |
| | skipta sér ekki af henni, láta hana í friði | | | dæmi: þegar stelpan er með frekju læt ég hana eiga sig |
| | | láta <þetta> eiga sig | | |
| | skipta sér ekki af þessu, láta þetta vera | | | dæmi: látum uppvaskið bara eiga sig þangað til á morgun |
|
|
| | 7 |
| |
| | eiga <þetta> skilið | | |
| | | <hann> má eiga það | | |
| | það verður að sýna honum það réttlæti |
|
|
| | 8 |
| |
| | sem háttarsögn, táknar skyldu, tilmæli | | | dæmi: hann á að mæta í vinnuna klukkan átta | | | dæmi: hún á að búa til kaffið í dag | | | dæmi: við eigum að loka öllum gluggum | | | dæmi: ætti ég að biðja hana afsökunar? |
|
| | 9 |
| |
| | sem háttarsögn, táknar óvissu, getgátu, gefna forsendu | | | dæmi: hann á að heita besti vinur minn! | | | dæmi: hvað eiga þessar myndir að tákna? | | | dæmi: hún á að hafa stolið bílnum og skemmt hann |
|
| | 10 |
| |
| | eiga + að | | |
| | a | | |
| | eiga <hana> að | | |
| | hafa hana til að leita til, hafa hana sér til stuðnings | | | dæmi: við eigum hana að ef við lendum í vandræðum |
|
| | | b | | |
| | vera eins og <hún> á að sér að vera | | |
| | vera eins og hún er venjulega, eins og hún er vön | | | dæmi: hann var daufari en hann átti að sér að vera |
|
|
|
|
| | 11 |
| |
| | eiga + eftir | | |
| | eiga eftir að <vökva blómin> | | |
| | vera ekki búinn að vökva blómin |
| | | eiga eftir <tvo kafla> | | |
| | vera búinn að lesa allt nema tvo kafla | | | dæmi: í lok mánaðarins átti hann næstum ekkert eftir af kaupinu sínu |
|
|
|
| | 12 |
| |
| | eiga + fyrir | | |
| | eiga fyrir <nýjum skóm> | | |
| | eiga næga peninga til að kaupa sér nýja skó | | | dæmi: hann er svo blankur að hann á ekki fyrir bíómiða |
|
|
|
| | 13 |
| |
| | eiga + heima | | |
| | eiga heima <í Osló> | | |
| | hafa heimili sitt, búa þar |
| | | eiga (ekki) heima <þarna> | | |
| | passa ekki inn þarna | | | dæmi: svona ljótur sófi á ekki heima í svona flottri stofu |
|
|
|
| | 14 |
| |
| | eiga + hjá | | |
| | eiga <100 krónur> hjá <henni> | | |
| | hún skuldar mér 100 krónur |
|
|
|
| | 15 |
| |
| | eiga + inni | | |
| | eiga inni <ógreidd laun> | | |
| | mér eru skulduð laun | | | dæmi: við eigum inni heimboð hjá henni |
|
|
|
| | 16 |
| |
| | eiga + í | | |
| | a | | |
| | eiga í <vandræðum> | | |
| | vera í vandræðum, erfiðleikum | | | dæmi: þeir áttu í erfiðleikum með að fá bankalán |
|
| | | b | | |
| | eiga í <ófriði> | | |
| | vera sífellt í ófriði (við nágrannaríkin) | | | dæmi: þau hafa átt í deilu við nágrannana |
|
| | | c | | |
| | eiga <hlut> í <fyrirtækinu> | | |
| | vera eigandi að því að hluta | | | dæmi: hún átti ekkert í húsnæðinu sem hún bjó í |
|
| | | d | | |
| | eiga í sig og á | | |
| | hafa nóg til að framfleyta sér, hafa í sig og á |
|
|
|
|
| | 17 |
| |
| | eiga + með | | |
| | a | | |
| | eiga <erfitt> með <þetta> | | |
| | veitast þetta erfitt | | | dæmi: hún á bágt með að ganga upp stiga | | | dæmi: þið eigið auðvelt með að finna hótelið |
|
| | | b | | |
| | eiga ekkert með að <koma hingað> | | |
| | hafa engan rétt til að koma hingað |
|
|
|
|
| | 18 |
| |
| | eiga + saman | | |
| | a | | |
| | <vinirnir> eiga <vel> saman | | |
| | þeir hæfa hvor öðrum vel | | | dæmi: litirnir í stofunni eiga ágætlega saman |
|
| | | b | | |
| | eiga <íbúðina> saman | | |
| | vera eigendur hennar í sameiningu |
|
|
|
|
| | 19 |
| |
| | eiga + til | | |
| | a | | |
| | eiga til <sykur> | | |
| | hafa sykur í fórum sínum, í skápnum | | | dæmi: búðin átti ekki til hrökkbrauð |
|
| | | b | | |
| | eiga ekki til <öfund> | | |
| | hafa ekki snefil af öfund í eðli sínu |
|
| | | c | | |
| | eiga <þetta> til | | |
| | gera þetta stundum, við og við | | | dæmi: við eigum það til að fara í fjallgöngur |
|
|
|
|
| | 20 |
| |
| | eiga + undir | | |
| | eiga allt undir <velvild hans> | | |
| | vera alveg háður velvild hans |
|
|
|
| | 21 |
| |
| | eiga + við | | |
| | a | | |
| | eiga við <þetta> | | |
| | meina þetta | | | dæmi: ég átti við að þeir gætu orðið gjaldþrota |
| | | hvað áttu við? |
| | | b | | |
| | <svona klæðnaður> á <ekki> við | | |
| | hann er ekki viðeigandi, hæfir ekki | | | dæmi: í svona veislu á vel við að halda stutta ræðu |
| | | <þetta> á <vel> við <hana> | | |
| | þetta hæfir henni vel, hentar henni vel | | | dæmi: þessi vinna átti ekki við mig | | | dæmi: það á vel við hann að búa einn |
|
| | | c | | |
| | <lampinn> á <vel> við <skrifborðið> | | |
| | hann passar vel við það | | | dæmi: þessi hárgreiðsla á vel við síðan kjól |
|
| | | d | | |
| | eiga við <pappírana> | | |
| | fikta í pappírunum | | | dæmi: hver hefur átt við myndavélina mína? |
|
| | | e | | |
| | eiga við <vanheilsu> að stríða | | |
|
| | | f | | |
| | eiga við um <þetta> | | |
| | gilda um þetta, taka til þessa | | | dæmi: reglugerðin á við um alla lyfjaframleiðendur | | | dæmi: útflutningsbannið átti ekki við um Ísland |
|
|
|
|
| |  eigast |
