| |
 framburður |
| |  beyging |
| | fallstjórn: þolfall |
| | 1 |
| |
| | berja (e-ð/e-n), veita (e-u/e-m) högg | | | dæmi: hún sló hann með flötum lófanum | | | dæmi: þeir slógu í borðið | | | dæmi: ég sló til flugunnar | | | slá sér á lær | | | slá <hana> kinnhest | | | slá <hann> utan undir | | | slá hörpu |
|
| | 2 |
| |
| | skera gras í garði eða túni | | | dæmi: hann slær garðinn í hverri viku |
|
| | 3 |
| |
| | (um hjarta) gefa frá sér taktföst slög | | | dæmi: hjartað sló ótt í brjósti hans |
|
| | 4 |
| |
| | (um klukku) gefa frá sér hávær slög á heilum klukkutímum | | | dæmi: klukkan slær tólf | | | dæmi: klukkan sló fimm högg |
|
| | 5 |
| |
| | framleiða mynt | | | dæmi: þarna voru koparpeningar slegnir |
|
| | 6 |
| |
| | slá lán | | |
| | taka lán | | | dæmi: hún reyndi að slá lán hjá vini sínum |
|
|
| | 7 |
| |
| | slá <þessu> föstu | | |
| | ganga út frá þessu, líta á þetta sem staðreynd | | | dæmi: menn slá því föstu að flugvélin hafi farist |
|
|
| | 8 |
| |
| | <þetta> slær mig | | |
| | ég veiti þessu athygli | | | dæmi: það sló mig hvað hann var orðinn grannur |
|
|
| | 9 |
| |
| | slá + að | | |
| | það slær að <honum> | | |
| | hann ofkælist, á á hættu að fá kvef |
|
|
|
| | 10 |
| |
|
| | 11 |
| |
| | slá + á | | |
| | <lyfið> slær á <verkinn> | | |
| | lyfið verkar á verkinn, dregur úr honum (en læknar ekki alveg) |
|
|
|
| | 12 |
| |
|
| | 13 |
| |
| | slá + inn | | |
| | slá inn <textann> | | |
| | skrifa textann á tölvu | | | dæmi: allt bréfasafnið hefur nú verið slegið inn |
|
|
|
| | 14 |
| |
| | slá + í | | |
| | það slær í <bardaga> | | |
| | það kemur til bardaga, bardagi brýst út |
| | | það slær í brýnu (með þeim/milli þeirra) | | |
| | þeir fara að rífast, deila |
|
|
|
| | 15 |
| |
| | slá + í gegn | | |
| | slá í gegn | | |
| | hljóta skyndilegar vinsældir | | | dæmi: svona tölvur slógu strax í gegn | | | dæmi: skáldsagan sló í gegn í fyrra |
|
|
|
| | 16 |
| |
| | slá + niður | | |
| | frumlag: þágufall | | | a | | |
| | <honum> slær niður | | |
| | hann veikist aftur eftir að vera nærri batnað |
|
| | | b | | |
| | <eldingunni> slær niður | | |
| | eldingin kemur niður | | | dæmi: eldingu sló niður í tréð |
|
|
|
|
| | 17 |
| |
| | slá + saman | | |
| | slá saman í <afmælisgjöf> | | |
| | leggja saman fé í afmælisgjöf | | | dæmi: við slógum saman í utanlandsferð handa henni |
|
|
|
| | 18 |
| |
| | slá + til | | |
| | a | | |
| | slá til | | |
| | taka ákvörðun (um e-ð nýtt (og spennandi/óvíst)) | | | dæmi: hann ákvað að slá til og þiggja starfið |
|
| | | b | | |
| | slá <hann> til riddara | | |
| | veita honum nafnbót riddara við sérstaka athöfn hjá drottningu eða kóngi |
|
|
|
|
| | 19 |
| |
| | slá + um | | |
| | a | | |
| | slá um sig með <montsögum> | | |
| | gera sig áberandi með því að segja montsögur |
|
| | | b | | |
| | slá <hana> um <hundraðkall> | | |
| | fá lánaðar 100 krónur hjá henni |
|
|
|
|
| | 20 |
| |
| | slá + upp | | |
| | a | | |
| | slá upp <veislu> | | |
| | gera, útbúa veislu í skyndi | | | dæmi: eftir tónleikana var slegið upp balli |
|
| | | b | | |
| | slá upp <orði> | | |
| | fletta upp á orði (í orðabók) |
|
| | | c | | |
|
|
|
| | 21 |
| |
| | slá + út | | |
| | a | | |
| | það slær út / rafmagnið slær út / rafmagninu slær út | | |
|
| | | b | | |
| | svitanum slær út á <honum> | | |
| | frumlag: þágufall | | | svitinn brýst snögglega út á honum |
|
| | | c | | |
| | slá út <hitt liðið> | | |
| | sigra það í útsláttarkeppni |
|
| | | d | | |
| | slá <hana> út af laginu | | |
| | gera hana ruglaða, koma henni úr jafnvægi |
|
|
|
|
| | 22 |
| |
| | slá + út í fyrir | | |
| | það slær út í fyrir <honum> | | |
| | hann verður ruglaður, ruglast (oft um gamalt fólk með elliglöp) |
|
|
|
| | 23 |
| |
| | slá + við | | |
| | slá <henni> við | | |
| | standa sig betur en hún | | | dæmi: þessi bíll slær við öllum öðrum sem ég hef prófað |
|
|
|
| |
orðasambönd: |
| |  slást |
| | sleginn |
| | sláandi |
