| |
 framburður |
| |  beyging |
| | 1 |
| |
| | fallstjórn: þolfall | | | láta (e-n) liggja | | | dæmi: hann lagði barnið í rúmið | | | leggja sig | | |
| | fá sér blund eða stutta hvíld |
|
|
| | 2 |
| |
| | fallstjórn: þolfall | | | setja (e-ð) niður eða frá sér (e-s staðar) | | | dæmi: hann leggur kassann varlega niður | | | dæmi: ég lagði dagblaðið á eldhúsborðið | | | dæmi: þau lögðu frá sér innkaupapokana |
|
| | 3 |
| |
| | fallstjórn: þolfall | | | (um framkvæmd) koma (e-u) fyrir | | | dæmi: rafmagn var lagt í húsið | | | dæmi: það á að leggja nýjan veg | | | dæmi: þau lögðu parket á stofuna | | | dæmi: hann lagði flísar á baðherbergið |
|
| | 4 |
| |
| | fara af stað, halda burt | | | dæmi: við lögðum á heiðina um hádegið | | | leggja af stað | | | leggja í hann | | | leggja upp <í ferðina> | | | leggja leið sína <um dalinn> | | | leggja frá bryggju | | | leggja á flótta |
|
| | 5 |
| |
| | fallstjórn: þágufall | | | koma bíl fyrir í bílastæði | | | dæmi: hann leggur bílnum hjá búðinni | | | dæmi: við lögðum í bílastæði |
|
| | 6 |
| |
| | fallstjórn: þágufall | | | hætta að nota e-ð (einkum tæki eða vél) | | | dæmi: hún er búin að leggja gömlu kaffivélinni |
|
| | 7 |
| |
| | fallstjórn: þolfall | | | fella (e-n) í viðureign | | | dæmi: hann lagði alla andstæðinga sína |
|
| | 8 |
| |
| | fallstjórn: þolfall | | | beita vopni eða hnefum (á e-n) | | | leggja hendur á <hana> | | |
| | | leggja <óvininn> í gegn | | |
|
|
| | 9 |
| |
| | frumlag: þolfall/það | | | fara, smjúga um, dreifast | | | dæmi: ilminn lagði um allt húsið | | | dæmi: það leggur reyk út um gluggann |
|
| | 10 |
| |
| | frumlag: þolfall | | | frjósa á yfirborðinu | | | dæmi: fjörðinn hafði lagt í frostinu |
|
| | 11 |
| |
| | <bekkurinn> eins og hann leggur sig | | |
| | allur og heill bekkurinn (í skólanum) | | | dæmi: þau seldu vörulagerinn eins og hann lagði sig |
|
|
| | 12 |
| |
| | leggja + að | | |
| | a | | |
| | leggja hart að sér | | |
| | reyna sitt besta, vera duglegur | | | dæmi: hún leggur hart að sér við námið |
|
| | | b | | |
|
|
|
| | 13 |
| |
| | leggja + af | | |
| | leggja af | | |
| | megrast, horast | | | dæmi: hún hefur lagt töluvert af |
|
|
|
| | 14 |
| |
| | leggja + aftur | | |
| | fallstjórn: þolfall | | | leggja aftur augun | | |
| | | leggja aftur hurðina | | |
|
|
|
| | 15 |
| |
| | leggja + á | | |
| | a | | |
| | leggja á borð | | |
| | setja diska, hnífapör o.þ.h. á matarborð |
|
| | | b | | |
| | leggja <mikið> á <sig> | | |
| | gera sér mikla fyrirhöfn eða erfiði | | | dæmi: ég hef lagt mikið á mig við að skrifa skýrsluna |
|
| | | c | | |
| | leggja <skatt> á <eldsneytið> | | |
| | bæta skatti við eldneytisverðið | | | dæmi: tollur er lagður á varninginn |
|
| | | d | | |
| | | e | | |
| | leggja ríkt á við <hana> að <gæta sín> | | |
| | áminna hana staðfastlega um það |
|
| | | f | | |
| | leggja á | | |
| | setja niður símtólið, slíta símtalinu | | | dæmi: ég kvaddi og lagði á |
|
| | | g | | |
| | | h | | |
| | leggja á hestinn | | |
| | setja á hann hnakk og reiðtygi |
|
|
|
|
| | 16 |
| |
| | leggja + fram | | |
| | a | | |
| | leggja sig (allan) fram | | |
| | gera eins vel og maður getur, reyna sitt besta | | | dæmi: þau lögðu sig öll fram við vinnuna | | | dæmi: ég legg mig fram um að vera kurteis |
|
| | | b | | |
| | leggja fram <ársreikingana> | | |
| | sýna ársreikningana, t.d. á fundi | | | dæmi: stofnunin hefur lagt fram nýja fjárhagsáætlun |
|
|
|
|
| | 17 |
| |
| | leggja + fyrir | | |
| | a | | |
| | | b | | |
| | leggja <spurningu> fyrir <hana> | | |
| | fallstjórn: þolfall | | | bera upp spurningu við hana |
|
| | | c | | |
| | leggja fyrir sig <barnakennslu> | | |
| | fallstjórn: þolfall | | | stunda, starfa við barnakennslu |
|
|
|
|
| | 18 |
| |
| | leggja + inn | | |
| | a | | |
| | leggja <hana> inn | | |
| | skrá hana inn á sjúkrahús | | | dæmi: sjúklingurinn var lagður inn í gær |
|
| | | b | | |
| | leggja <peninga> inn | | |
| | láta peninga á bankareikning | | | dæmi: hún lagði þúsund krónur inn á reikninginn hans |
|
|
|
|
| | 19 |
| |
| | leggja + í | | |
| | a | | |
| | leggja (ekki) í <þetta> | | |
| | þora þessu (ekki), áræða þetta (ekki) | | | dæmi: ég lagði ekki í að minnast á þetta við hann |
|
| | | b | | |
| | leggja í <miklar fjárfestingar> | | |
|
| | | c | | |
| | leggja í hann | | |
| | halda af stað, fara af stað (í lengri ferð) |
|
|
|
|
| | 20 |
| |
| | leggja + niður | | |
| | a | | |
| | leggja niður störf | | |
| | hætta vinnu sinni, fara í verkfall |
|
| | | b | | |
| | leggja niður vopn | | |
| | hætta að berjast, semja (tímabundinn) frið |
|
| | | c | | |
| | leggja niður <spilaklúbbinn> | | |
| | hætta starfsemi spilaklúbbsins |
|
| | | d | | |
| | leggja sig niður við <þetta> | | |
| | vera svo ómerkilegur að gera þetta | | | dæmi: hann gat ekki lagt sig niður við slíka vinnu |
|
| | | e | | |
| | leggja <þetta> niður fyrir sér | | |
| | velta þessu fyrir sér, íhuga þetta |
|
|
|
|
| | 21 |
| |
| | leggja + saman | | |
| | leggja saman <tölurnar> | | |
| | gera samlagningaraðgerð á tölunum | | | dæmi: ég legg saman 10 og 5 og fæ út 15 |
| | | leggja saman tvo og tvo | | |
| | (kunna að) draga réttar ályktanir |
|
|
|
| | 22 |
| |
| | leggja + til | | |
| | a | | |
| | leggja <þetta> til | | |
| | koma með þessa tillögu, stinga upp á þessu | | | dæmi: ég legg til að þú bíðir aðeins | | | dæmi: lagt er til að reglurnar verði endurskoðaðar |
| | | hafa <ekkert> til málanna að leggja | | |
| | hafa engu að bæta inn í umræðuna |
|
| | | b | | |
| | leggja <henni> til <húsnæði> | | |
| | fallstjórn: (þágufall +) þolfall | | | útvega henni húsnæði | | | dæmi: spítalinn leggur starfsfólkinu til einkennisbúninga |
|
| | | c | | |
| | leggja sér <þetta> til munns | | |
| | borða þetta | | | dæmi: hún leggur eingöngu jurtafæði sér til munns |
|
| | | d | | |
| | | e | | |
| | leggja til <hans> | | |
| | beita lagvopni á hann | | | dæmi: hann lagði til hans með sverði |
|
|
|
|
| | 23 |
| |
| | leggja + undir | | |
| | leggja undir sig <landið> | | |
|
|
|
| | 24 |
| |
|
| | 25 |
| |
| | leggja + upp úr | | |
| | leggja <mikið> upp úr <þessu> | | |
| | finnast þetta mikilvægt, vera umhugað um þetta | | | dæmi: búðin leggur mikið upp úr persónulegri þjónustu |
|
|
|
| | 26 |
| |
| | leggja + út | | |
| | leggja út <vissa upphæð> | | |
| | borga hana (einkum fyrir hönd annarra) | | | dæmi: ég lagði út fyrir sameiginlegri gjöf okkar |
|
|
|
| | 27 |
| |
| | leggja + út af | | |
| | leggja út af <textanum> | | |
| | nota textann sem undirstöðu í mál sitt (oft prestur sem leggur út af ritningargrein) |
|
|
|
| | 28 |
| |
| | leggja + út í | | |
| | leggja út í <mikla fjárfestingu> | | |
|
|
|
| | 29 |
| |
| | leggja + við | | |
| | a | | |
| | leggja <tvo> við <þrjá> | | |
| | bæta 2 við 3, leggja saman 2 og 3 |
|
| | | b | | |
| | leggja <rækt> við <vinskapinn> | | |
| | rækta vinskapinn, sýna honum ræktarsemi, alúð |
|
|
|
|
| |  leggjast |
| | lagstur |
| |
_____________________
Úr málfarsbankanum:
Kennimyndir: leggja, lagði, lagt.<br>Í nútíð eru ávallt tvö <i>g</i>: fh. legg, vh. leggi. Í þátíð er aðeins eitt <i>g</i>: fh. lagði, vh. legði. Bh. leggðu, leggið.<br>Miðmynd: leggjast, lagðist, lagst. Nt. leggst.
_________________________________ |
