|
framburður |
| beyging |
| fallstjórn: þolfall |
| 1 |
|
| vera eigandi (e-s), hafa (e-ð) til eignar | | dæmi: hann á hús og bíl | | dæmi: þau eiga mikla peninga | | dæmi: hann átti litla prentsmiðju | | dæmi: við eigum enga mynd af henni | | dæmi: þú mátt eiga þessa bók |
|
| 2 |
|
| tengjast skyldmenni, vini eða óvini | | dæmi: hún á tvo bræður | | dæmi: þau eiga fjögur börn |
|
| 3 |
|
| fæða (barn) | | dæmi: hún átti drenginn um nóttina |
|
| 4 |
|
| hafa (e-ð) (aðild, þátttöku, hlutdeild) | | eiga þátt í <verkefninu> | |
| dæmi: hann á eflaust þátt í bankaráninu |
| | eiga hlut að máli | |
| | eiga frumkvæði(ð) að <hugmyndinni> | | eiga möguleika á <fjárstyrk> | | eiga upptökin að <þessum ráðagerðum> | | <þeir> eiga <ýmislegt> sameiginlegt |
|
| 5 |
|
| fallstjórn: þágufall + þolfall | | eiga sér <draum> | |
| hafa draum í brjósti | | dæmi: ég á mér þá von að geta flutt í sveitina |
|
|
| 6 |
|
| láta <hana> eiga sig | |
| skipta sér ekki af henni, láta hana í friði | | dæmi: þegar stelpan er með frekju læt ég hana eiga sig |
| | láta <þetta> eiga sig | |
| skipta sér ekki af þessu, láta þetta vera | | dæmi: látum uppvaskið bara eiga sig þangað til á morgun |
|
|
| 7 |
|
| eiga <þetta> skilið | |
| | <hann> má eiga það | |
| það verður að sýna honum það réttlæti |
|
|
| 8 |
|
| sem háttarsögn, táknar skyldu, tilmæli | | dæmi: hann á að mæta í vinnuna klukkan átta | | dæmi: hún á að búa til kaffið í dag | | dæmi: við eigum að loka öllum gluggum | | dæmi: ætti ég að biðja hana afsökunar? |
|
| 9 |
|
| sem háttarsögn, táknar óvissu, getgátu, gefna forsendu | | dæmi: hann á að heita besti vinur minn! | | dæmi: hvað eiga þessar myndir að tákna? | | dæmi: hún á að hafa stolið bílnum og skemmt hann |
|
| 10 |
|
| eiga + að | |
| a | |
| eiga <hana> að | |
| hafa hana til að leita til, hafa hana sér til stuðnings | | dæmi: við eigum hana að ef við lendum í vandræðum |
|
| | b | |
| vera eins og <hún> á að sér að vera | |
| vera eins og hún er venjulega, eins og hún er vön | | dæmi: hann var daufari en hann átti að sér að vera |
|
|
|
|
| 11 |
|
| eiga + eftir | |
| eiga eftir að <vökva blómin> | |
| vera ekki búinn að vökva blómin |
| | eiga eftir <tvo kafla> | |
| vera búinn að lesa allt nema tvo kafla | | dæmi: í lok mánaðarins átti hann næstum ekkert eftir af kaupinu sínu |
|
|
|
| 12 |
|
| eiga + fyrir | |
| eiga fyrir <nýjum skóm> | |
| eiga næga peninga til að kaupa sér nýja skó | | dæmi: hann er svo blankur að hann á ekki fyrir bíómiða |
|
|
|
| 13 |
|
| eiga + heima | |
| eiga heima <í Osló> | |
| hafa heimili sitt, búa þar |
| | eiga (ekki) heima <þarna> | |
| passa ekki inn þarna | | dæmi: svona ljótur sófi á ekki heima í svona flottri stofu |
|
|
|
| 14 |
|
| eiga + hjá | |
| eiga <100 krónur> hjá <henni> | |
| hún skuldar mér 100 krónur |
|
|
|
| 15 |
|
| eiga + inni | |
| eiga inni <ógreidd laun> | |
| mér eru skulduð laun | | dæmi: við eigum inni heimboð hjá henni |
|
|
|
| 16 |
|
| eiga + í | |
| a | |
| eiga í <vandræðum> | |
| vera í vandræðum, erfiðleikum | | dæmi: þeir áttu í erfiðleikum með að fá bankalán |
|
| | b | |
| eiga í <ófriði> | |
| vera sífellt í ófriði (við nágrannaríkin) | | dæmi: þau hafa átt í deilu við nágrannana |
|
| | c | |
| eiga <hlut> í <fyrirtækinu> | |
| vera eigandi að því að hluta | | dæmi: hún átti ekkert í húsnæðinu sem hún bjó í |
|
| | d | |
| eiga í sig og á | |
| hafa nóg til að framfleyta sér, hafa í sig og á |
|
|
|
|
| 17 |
|
| eiga + með | |
| a | |
| eiga <erfitt> með <þetta> | |
| veitast þetta erfitt | | dæmi: hún á bágt með að ganga upp stiga | | dæmi: þið eigið auðvelt með að finna hótelið |
|
| | b | |
| eiga ekkert með að <koma hingað> | |
| hafa engan rétt til að koma hingað |
|
|
|
|
| 18 |
|
| eiga + saman | |
| a | |
| <vinirnir> eiga <vel> saman | |
| þeir hæfa hvor öðrum vel | | dæmi: litirnir í stofunni eiga ágætlega saman |
|
| | b | |
| eiga <íbúðina> saman | |
| vera eigendur hennar í sameiningu |
|
|
|
|
| 19 |
|
| eiga + til | |
| a | |
| eiga til <sykur> | |
| hafa sykur í fórum sínum, í skápnum | | dæmi: búðin átti ekki til hrökkbrauð |
|
| | b | |
| eiga ekki til <öfund> | |
| hafa ekki snefil af öfund í eðli sínu |
|
| | c | |
| eiga <þetta> til | |
| gera þetta stundum, við og við | | dæmi: við eigum það til að fara í fjallgöngur |
|
|
|
|
| 20 |
|
| eiga + undir | |
| eiga allt undir <velvild hans> | |
| vera alveg háður velvild hans |
|
|
|
| 21 |
|
| eiga + við | |
| a | |
| eiga við <þetta> | |
| meina þetta | | dæmi: ég átti við að þeir gætu orðið gjaldþrota |
| | hvað áttu við? |
| | b | |
| <svona klæðnaður> á <ekki> við | |
| hann er ekki viðeigandi, hæfir ekki | | dæmi: í svona veislu á vel við að halda stutta ræðu |
| | <þetta> á <vel> við <hana> | |
| þetta hæfir henni vel, hentar henni vel | | dæmi: þessi vinna átti ekki við mig | | dæmi: það á vel við hann að búa einn |
|
| | c | |
| <lampinn> á <vel> við <skrifborðið> | |
| hann passar vel við það | | dæmi: þessi hárgreiðsla á vel við síðan kjól |
|
| | d | |
| eiga við <pappírana> | |
| fikta í pappírunum | | dæmi: hver hefur átt við myndavélina mína? |
|
| | e | |
| eiga við <vanheilsu> að stríða | |
|
| | f | |
| eiga við um <þetta> | |
| gilda um þetta, taka til þessa | | dæmi: reglugerðin á við um alla lyfjaframleiðendur | | dæmi: útflutningsbannið átti ekki við um Ísland |
|
|
|
|
| eigast |